Het gelukkig koninkrijk: Bruto Binnenlands Geluk

Ingeklemd tussen Tibet, China en India ligt het kleine koninkrijkje Bhutan dat lang een geïsoleerd bestaan leidde. Enige jaren geleden kreeg het plotseling wereldfaam toen het een nieuwe maatstaf voor het welzijn en geluk van haar burgers introduceerde.

Geluk
Sindsdien is het land overgestapt van het denken over de economie in termen van Bruto Binnenlands Product naar Bruto Binnenlands Geluk. Boze tongen beweren dat er destijds slechts smalend op werd gereageerd. Niet waar. Vaker werd met ingehouden bewondering gekeken naar de lange neus die het dwergstaatje naar het rijke westen trok. Bhutan bood overtuigend weerstand tegen het toen gangbare streven naar alsmaar toenemende materiële welvaart en tegen de verschraling van welzijn die er het gevolg van was. Bhutan raakte een gevoelige snaar.

Wanneer is de tijd rijp?
Ook destijds realiseerden mensen zich dat het ongebreideld materialisme en –dientengevolge- individualisme van de late 20ste eeuw ergens vast zou moeten lopen. Uiteraard kon niemand weten dat dit aan het begin van de 21ste eeuw daadwerkelijk het geval zou zijn. Dát het zo is wordt momenteel in Amerika – de bakermat van het moderne consumentisme- bewezen. Zelfs vooraanstaande wetenschapseconomen als de beroemde econoom Joseph Stglitz roepen inmiddels op om een geluksmaatstaf voor de economie te introduceren, in plaats van de traditionele groeimaatstaf. Stiglitz was in 2001 winnaar van de Prijs van de Zweedse Rijksbank voor de Economie (abusievelijk bekend als de Nobelprijs) en is beroemd om zijn standpunten tegen ongebreidelde globalisering en hebzucht.

3G-maatstaf
Hij deed de oproep voor een geluksindicator onlangs en stelde zelfs een officiële onderzoekscommissie voor. Het westerse economisch systeem is naar zijn volle overtuiging kapot omdat het voor meer ellende (tussen arm en rijk) dan voor voorspoed (voor iedereen) heeft gezorgd. Hij wil echter geen kopie van Bhutan introduceren. De bedoeling is om een eigen maatstaf te ontwikkelen. Dat is een lofwaardig streven. Maar in de praktijk is die er allang. Door burgereconomen – doorgaans gewone mensen met gezond verstand- wordt al jaren de 3G-maatstaf voor het leven gehanteerd.

Een kwestie van balans
De maatstaf is simpel. Het gaat in het leven om drie zaken: Geld, Geluk en Gezondheid. Ik noem ze hier in willekeurige volgorde. Maar in werkelijkheid wordt die bepaalt door de omstandigheden waarin iemand verkeerd. Heb je geld dan is het streven naar geluk belangrijk en wordt gezondheid als vanzelfsprekend ervaren. Ben je ernstig ziek dan is geld –dankzij onze gezondheidszorg- van ondergeschikt belang. Geluk is een kwestie van tussenliggende momenten. Waar het om gaat is de gevoelsbalans. Die varieert uiteraard met de tijd. Ben je jong dan geldt een andere balans dan als je oud bent.

Bruikbaar?
Is de 3G-maatstaf economisch te gebruiken, zoals terecht door Stiglitz gewenst? Ik denk het niet. Ook ik ben geneigd om ons westerse denken over de economie als eindig te bestempelen. Zelfs als een kapot systeem te zien. Maar dat vervang je niet door een nieuw systeem te introduceren dat slechts op welzijn en niet (ook) op welvaart is gebaseerd. Beiden zijn nodig en die worden doorgaans samengevat met behulp van het begrip duurzaamheid. Aan ons de taak om een menselijk duurzame economie te realiseren. Naar analogie van de Club van Rome van destijds. Echter, toen lukte het niet om de economie op een andere leest te schoeien. Zal het nu wel lukken?